Nā ʻano o ka MARTIAL ARTS SCHSOLS ma o ke ʻĀʻIKA MAKAʻI ʻAANA
Hits: 619
I ka wā o ka hoʻomakeʻa ʻana o nā kānaka mai ka wā kahiko o ka makahiki Medieval, i nā ikaika ikaika i ka East (Mongolia, Kina,…) ai ʻole ma ke West (Roman, Helene,…) makemake mau ʻo ia i ka lanakila ʻana i nā ʻāina ʻilihune i loko a i waho paha o ka ʻāina i mea e faamalie ai i ko lākou mau manaʻo.
Eia nō kekahi, i ka mōʻaukala o ka hoʻomohala i kēia wā a me nā kuʻuna o kēia au, ka ʻāina kahiki me nā mea ʻepekema ʻepekema (uila, mokuahi, moku, nā mea kaua) loaʻa i kā lākou ala e ala i ka hoʻoulu ʻana i nā ʻāina i ka Hikina a hana ʻo ia iā lākou i poʻe kolana e lawelawe ai no ka demokala a me ka kapitalisme.
I ka wā o ka hoʻololiʻana, Vietnam [Wiekanama] lilo i kumu o ka hoʻouka kaua "e alo".
No laila, Kanaka Vietnamese i hoʻopilikia ʻia e nā lāhui like ʻole mai China, Japan, India, Europe, United States.
Mai nā ʻohana haole nā mea i hōʻaiʻē i ka ʻōlelo Hawaiʻi a me ka moʻomeheu e hoʻomohala i ka moʻomeheu o ka lāhui i ka wā o ka moʻolelo waena waena, i ka wā kahiko a me kēia wā.mai ka hala o ka kenekulia 19), Vietnam [Wiekanama] hoʻololi ʻia e hoʻohana i nā ʻōlelo Latin i ka honua o Kina1 i ʻĀsia Hikina: Me kahi inoa [Me kahi inoa] (Vietnam), He dong (Kōlea Hema), ʻO Yamato (Iapana),….
Mai ka wā kahiko ma ka mōʻaukala hou (a hiki i ka pūʻali Farani i kau i ko lākou mana ma luna o Vietnam i ka hopena o ke kenekulia 19), ka polokalamu moʻomeheu kuʻuna ma Vietnam [Wiekanama] ka mea i hoʻopilikia ʻia e nā kumu Confucian no nā mau makahiki he nui o ka mōʻaukala.
No laila, hoʻomaʻamaʻa i ka papa aliʻi e kōkua i ka pale a hoʻomohala i nā kaukanakala feudal, ke ʻano aʻo e hoʻohana ana Vietnam [Wiekanama] ʻaʻole ʻokoʻa like ka loaʻa ʻana o nā talena.
Ke hoʻāʻo nei e ʻike i kēia mea, hiki iā mākou ke hele pōkole ma o nā ʻatikala pili like:
Ua manaʻo hope ka lāhui Vietnam i nā hana hoʻonaʻauao e koho i nā kumuwaiwai kanaka a hoʻohana i nā poʻe akamai i hoʻoilina i ka mōʻīlima a i ʻole nā mana a me nā hoʻololi politika.
Ke koho nei i nā alakaʻi no ka pūʻali koa no ka ʻaha feudal, ʻelua mau ʻano:
ka ka hana mua ke koho ʻana i pili i nā hāʻawi pilikino a me nā makika a nā lālā paha o ka ʻohana imperial. ʻAʻole nā poʻe i koho ʻia e kēia ʻano nā hele aʻo. Lilo ʻia kēia ʻano ma mua o ka makahiki 16.
ka ʻano lua he hoʻomaʻamaʻa hoʻomaʻamaʻa hoʻomaʻamaʻa. E hoʻomaʻamaʻa ʻia nā lālā o ka ʻohana imperial he mau alakaʻi koa koa e hoʻolaha ʻia i nā kula martial arts. ʻO Giang Vo [ʻO Giảng Võ] ʻO ke kula mua ke kula mua o ka hana hīmeni ma ia manawa.
ʻO Giang Vo [ʻO Giảng Võ] Ua kūkulu ʻia ke kula i Tran [ʻO Trần] Kaumaka (1253).). He wahi ia no nā alakaʻi o ka pūʻali koa a me nā lālā o imperial e hoʻomaʻamaʻa i ka hana martial no ke koho ʻana. Mai kēia kula moʻomeheu moʻomanaʻo, ua kākau ʻia ka palapala moʻomeheu Militer, ʻo ia ka puke i kākau ʻia ma luna o nā ʻike i nā kahua kaua maoli.
No laila, ua ʻike nui ʻia nā loea kaulana i kau ʻia ma luna i ka wā Tran [ʻO Trần] Kāua.
Eia naʻe, ua loaʻa i kēlā me kēia kauā koho iā lākou iho. Mai kinohi Le [Lē] Kaumaka (986), ke koho i ke koa he kau i kau pono i ke kino kino (kino kino) ai ʻole nā hana (martial arts hana).
ka Le [Lē] Ua loaʻa i ko lākou mau ano ke koho i ka pono. A hiki i ka mōʻī o Le Du'ūpā ahi [Lē Dụ Tông] (ʻoao ka inoa ʻo Bao Thai [Bảo Thái]), koho i nā poʻe koho i nā wā o ke au o Duong, Tong, Thanh [Đường,'ūpā ahi, Pho] (ʻO Trinh Cuong's [Keiko Cường] ka noho aliʻi), ka mea i hahai i ke ʻano o ke ao holoʻokoʻa i ka manawa i hoʻohana ʻia e Kina, he ʻāina ikaika me ka mana ma kekahi wahi nui, inā hoʻi ma East East (Iapana, Korea, Vietnam).
Ma hope o kēlā, hoʻomaka ka hōʻike noiʻi martial mua i ka ʻO Giang Vo [ʻO Giảng Võ] Ke kula 1721 (ka lua o ka makahiki ma Bao Thai [ʻO Bảo Thái] i noho aliʻi ai). Ua kāhea ʻia nā mandarins giao lā [kauʻi] (mandarins i ka ʻoihana ma ke kūlanakauhale) ka mea nāna i mālama i ka hoʻonaʻauao martial arts no ka mandarins me kahi papa aʻoaʻo i kapa ʻia ʻo nā pūʻali koa Military.
A hiki i ka mōʻī o Le Du'ūpā ahi [Lē Dụ Tông] (1721) ua hoʻohana ʻia ke ala aʻo hou no kēlā me kēia kanaka, ma ke ala e kāhea mākou i ka ʻoihana pili ʻana i kēia manawa. Vo hoc [Võ hoc] no laila, ke keʻena o ka martial arts study (i loko o ke kaona Thang Long [Thăng Long]) i lalo o ka kāohi o mandarin kuleana.
Mai ia manawa, ua hoʻonohonoho nā lula a me nā lula no nā hoʻokūkū hīmeni male, ka hana paʻa e like me ke koho ʻana i nā mandarins palapala.
ʻOiai ua hoʻonohonoho ʻia ka hoʻokūkū palapala i ʻekolu mau pae o “thi huong, thi hoʻi, thi dinh»hương, thi hội, thi đình] (nā loiloi aupuni, hoʻokolokolo metropolitan, hoʻokolokolo hoʻokolokolo imperial), he hana hoʻokūkū nui i hana ʻia i nā papa ʻelua wale nō. ʻO ka pae mua No laila cu [no laila cu] (Mai Hongng); ʻo ka pae lua ʻo Bac cu [ʻO Bác cử] (Hiiiii).
Ua paʻa loa ka hoʻokūkū e paʻa ai ka luna ʻO Tran Te Xuong [Trần Tế Xương] nā pilikia ma kāna mau exams. Ua ʻōlelo ʻo ia:
No nā makahiki ʻewalu ʻaʻole hiki iā ia ke kōkua i ka hana hewa ʻana i nā rula hoʻokolokolo [Tám năm không khỏi phạm trường quy].
Ua kāʻei ʻia nā rula no nā moʻolelo mele a me nā hoʻokūkū hīmeni. ʻIke pinepine ka papa kānāwai o waho o ke kula no nā poʻomanaʻo e ʻike. H. Oger ua hoʻopaʻa i ka 'ona o ka lula akā ka Han Nom [Hán Nôm] He wahi liʻiliʻi loa ka wahie lāʻau.Hōʻike). ʻO ka hoʻokūkū mele haʻahaʻa, ʻaʻole i lawe mua ʻia ke kānāwai mua. Akā, i kekahi manawa ua kope ʻia nā puke i loko o nā unahi liʻiliʻi i ka ʻili o nā hua ʻeleʻele.hoʻohana nō nā haumāna i nā kope liʻiliʻi i kapa ʻia ka phao [cheat in exams]).
KA MANAʻO:
1: Leon VANDERMEERSCH, Le nouveau monde sinisé, Paris: Seuil, 1985.
◊ Kiʻi - Puna: Nguyễn Mạnh Hùng ma “Kỹ thuật của người An Nam” (ʻIquelelo ʻenehana du peuple Annamite) ʻo H. Oger i Hanoi (1908 -1909)
BAN TU THU
11 / 2019
NĀ MANAʻO:
' Nā pūʻali koa a me nā pū