Nā pūʻali koa a me nā pū

Hits: 1162

I. Wahi a kekahi mau palapala, ma Vietnam, mele hoa mai [súng hoa mai] (aiaiaa) kahi inoa kaulana no nā pū sung here thuong [úiểu thương] () ua ʻokoʻa a hoʻohana ʻia mai ka 16th a hiki i ka 19 kenekulia. He mau kīʻaha hala feudal (Le, Mac, Trinh, Nguyen [Lê, Mạc, Trịnh, Nguyễn]) nā ʻōmaʻomaʻo piha piha no ka pūʻali koa. Ua wehewehe nā moʻolelo mōʻaukala a me nā moʻolelo i nā kaua ma ia manawa e like me kēia: "Ke lele nei i nā pōkā e like me nā hōkū”. Ua hoʻopaʻa pū nā mele mele i ke kiʻi o nā koa e like me ka poʻe aloha aloha:

Kāʻei ʻeleʻele e pili ana i ka hope
ʻO ke kapa ʻana i nā pāpale i hōʻailona ʻia, lawe pū ʻia ka pū ma ke kua
ʻO kahi matchlock ma kekahi lima
Loko aku la kahi lima i ka ihe a iho aku la i ka waapa i ke kauoha o mandarin
Hoʻomau ʻia nā pahu pahu eli hapai ʻelima
ʻO nā waimaka i nā maka i ka wā e komo ana i ka moku.

[Ngang lưng thì thắt đai vàng
Đầuđộđộ n n dónu vai mang súng dài
M tayt tay thì cắp hỏa mai
Một tay cắp giáo quan sai xuống thuyền.
ʻO ka hoʻopaʻa inoa ʻana.
Bước chân xuống thuyền nước mắt như mưa]

Ua kiʻi ʻia ka kiʻi kīkaha ma lalo i ka makahiki 1908 - 1909 i ka Hanoi [Hà Nội]. Kōkua ia i kā mākou kiʻi i ke kiʻi o ka poʻe koa i kēlā manawa, ma mua o ka Nguyen [Nguyễn] Kāua.

    E like me ka poʻe mele i ʻōlelo ʻia ma luna nei, eia kekahi mau palapala e kōkua iā mākou e hoʻomaopopo ai iā lākou:

* * *

II. ʻo ia ke ʻano o nā arquebus hou i nā pūʻali koa Vietnam i ka wā o ka mōʻī o nā Mac, Keiko, Nguyen [Mac, Trịnh, Nguyễn] (mai ka makahiki 17). Hoʻohālike ka hui ʻana o nā ʻōpū i nā neʻe o nā hens pecking me nā ʻāpana o ka flint. ʻO ka ʻōnaehana hana penei:huki i ka peʻa; ka pākaʻi ʻana i ka paʻi i ka ʻāpana o ke kila no ka hoʻomālamalama ʻana", I ke ʻano:" e huki i nā hāmeʻa i hope; waiho i ka hookomo ma ka palu e paa ai. Ke huki nei mākou i ka pākeke, hoʻoneʻe ka hāmū a pā i ka ʻāpana o ka laka e hoʻoneʻe ai i ka pulima. "

    Wahi a John Pinkerston1, Ka Haku Nguyen [Nguyễn] Hoʻokomo pū i kāna pūʻali koa me kēia ʻano sung here thuong [úiểu thương] (hōʻaiʻe), kamaa no hoi mele hoa mai [súng hoa mai] (nā laka pāʻani).

    Ua hōʻike kekahi palapala ʻē aʻe ma ka helu QingChina), aia kekahi 'ano o ka matchlock nui e koi ana i ʻelua mau mea e hana iā lākou: Hoʻokahi kahi e kau ai i ka pū ma luna o ka poʻohiwi a ʻo kekahi ʻē aʻe e like me ka halihali.

    In Vietnam [Wiekanama], Ke hōʻike ʻia nei kēia ʻano pū me nā hale moʻomeheu. E like me ka mea i hōʻike ʻia, ka ʻO Tay Son [ʻO Tây Sơn] loaʻa nā pūʻali koa i luna e haʻi ʻia mai luna aʻe ʻO Dang Trong [ʻO Trong] (Hema Vietnam ma 17th-18 kenekulia) a hoʻomaikaʻi ʻia i nā ʻano ʻē aʻe ʻē aʻe. Ua hoʻohana i nā pūʻali koa i kēia mea kaua i ka hoʻomaʻamaʻa ʻana i kā lākou hana i nā lā i ke kula, me he mea lā he pāʻani lā. Akā, i loko ʻO Dang Ngoai [Ngàng Ngoài] (North Vietnam ma 17th-18th kenekulia), ua hoʻohana ʻia kēia ʻano hana no ka hakakā ʻana no nā hana he ʻelua mau makahiki. E like me ka wai a me ke ahi, ka Haku Trinh [ʻO Trịnh] ua kapa ʻia ʻO Thuy Vuong [Thuỷ Vương] (Haku ka Wai) ma muli o kona mana ikaika; Haku Nguyen [Nguyễn] ua kapa ʻia Hoa Vuong [Hoả Vương] (Haku ʻO ke ahi) ma muli o kāna mau pūʻali ua lako pono me nā mea kaua ahi ikaika. ʻOkoʻa, e ka Haku Nguyen [Nguyễn] ua loaʻa nā mea kaua ʻē aʻe i ka pūʻali koa e like me hoa lōʻihi [hoả lōʻihi] (ahi ahi), hoa ho [hoả hổ] (tiger ahi) a me nā pu me nā mea ʻala e hana e like me nā pā māmā.

    ʻO ka mua, ke musket (kūʻai wai) mai Europa mai, a laila hoʻokomo ʻia i ʻAmelika a me Asia. O ka ʻO Tay Son [ʻO Tây Sơn] ua manaʻo ʻia he pūʻali koa ikaika no ka nui o ko lākou mau ʻeneki i ʻoi aku i ke ʻano o ka hana ʻenehanawale nō i ʻehā mau mākau i pono) aʻo ka poʻe Pelekania a me ʻEulopa e pono ai he neʻe ka iwakālua. ʻO ka hapa, loaʻa i nā pū o ka Qing (Kiʻī) i ke ahi lūlū akā me ka nui o ka uahi. Emepera Quang Trung [Quang Trung] ua hoʻohana pū i kēia pū i nā kaua, a ua kapa ke kapa komo ma muli o ka uahi.

Nā Pana Kauaʻi - Holylandvietnamstudies.com
ʻO nā koa a me nā Gunners i ka wā kahiko (Puna: Nguyễn Mạnh Hùng ma "Kỹ thuật của người An Nam" - Technique du peuple Annamite o H. Oger (1908 -1909) ma Hanoi)

* * *

    Ua hoʻohana ʻia nā kaula a i ʻole ʻāpana paha no nā matchlocks. Ma hope aku, ua hoʻololi ʻia nā matchlocks i nā pū kahiko i hoʻohana ʻia, me ka hoʻohana ʻana i nā mea detonators a me nā pahu e like me nā pū o Europa i kēlā manawa. Eia naʻe, i ka wā ʻO Minh Mang's [ʻO Minh Mạng] ka noho aliʻi, ua hoʻololi ʻia nā matchlocks i nā puʻu (ma muli o nā pūʻali koa i hōʻemi ʻia) akā me ka helu ʻoi aku ka hoʻohālikelike ʻia i ke kenekulia ma mua, ʻumi kānaka e paʻa ana i hoʻokahi pū.

* * *

    E like me nā hoʻoponopono i loko o Nguyen [Nguyễn] Ua hoʻokaʻawale ʻia nā pūʻali koa i nā ʻano ʻelua: Nā pūʻali koa o ke kaua kaua a me nā koa o ka pale. Ua koho ʻia nā pūʻali pale mai ka Nghe An [ʻO Nghe An] ka ʻO Binh Thuan [ʻO Bīnh Thuận], aia i waiho i loko o Hue [Hue]. I ke kaua ma waena o Farani a me Vietnam ma ke ʻAkau, Hue [Hue] Ua hoʻouna aku ka ʻaha i nā koa 8,000 e pale i North Vietnam [Wiekanama], ma lalo o ka mana o kahi kiʻekiʻe martial arts mandarins. Ua hoʻonohonoho ʻia nā pūʻali koa o ka hoʻouka kaua ma ka Akau. Ma hope o kēia, i ka wā o ka pale Farani, ua hoʻololi ʻia kēia mau koa e linh kho xanh (pūʻali koa polū) (Hōʻike). ʻO kekahi mau koa i koe iho i lalo o ka mana o nā luna hoʻomalu kūloko.

KA MANAʻO:
1: JOHN PINKERSTON "Hōʻikeʻike o kēia lā: Ka wehewehe ʻana i nā kekaʻina, nā aupuni, nā ʻāina, a me nā kolone me nā moana, nā kai, a me nā mokupuni".
Image Kiʻi i hōʻike ʻia - kumu: faxuca.blogspot.com, nam64.multiply.com

NĀ MANAʻO:
'  TRADITIONAL LALERATURE a me ka ʻTSlelo ʻĀpili o VIETNAM - Mahele 1
TRADITIONAL LALERATURE a me ka ʻTSlelo ʻĀpili o VIETNAM - Mahele 2
TRADITIONAL LALERATURE a me ka ʻTSlelo ʻĀpili o VIETNAM - Mahele 3

(Nānā 4,537 manawa, 1 kipa i keia la)