ʻO French ORIENTALIST - Māhele 1

Hits: 446

Kauka Prof. Kauka i ka Palekana HUNG NGUYEN MANH1

   I kēia lā,ʻo ka Nā kānaka Vietnamese ʻaʻole ʻike hou aku, ʻo ka silhouette hoʻi, o nā koloneā Farani ma ka ʻāina vietnamese. E ʻike wale ʻia lākou ma o nā ʻaoʻao kahiko o nā puke o ka mōʻaukala a i ʻole ma o nā hana noiʻi e like me ka ʻO Bulletin de lʻécole Française dʻExtrême-Orient (Ke Kula Kahiko Farth-Eastern), ka Bulletin de la Société des Études Indochinoises, Bulletin of the Society for Indochinese Studies), ka ʻO ka Pūnaewele ʻO Amis du Vieux Huế (Nā hoaaloha o ka punaewele kahiko Huế), ai ole ia o ka ʻO ka paʻi ʻana ma IʻInstitut Indochinois ninini l'étude de l'homme (ka hoʻolaha o ka Indochinese Institute no ka Study of Man)…, A i ʻole ma o nā palapala noiʻi e pili ana i nā mea, moʻomeheu, a me ka ola ʻuhane o ka poʻe vietnamese a nā poʻe kolone nui Farani i waiho ai. Ma waena o ia mau palapala, ʻaʻole i hōʻoia wale kekahi o lākou i ka hiki ʻana mai o ka nui o nā haumāna Palani mai ka aneane hoʻokahi haneli mau makahiki, akā ua hōʻoia pū kekahi i ka nui o Roman Katolika nā kahuna a me nā misionari mai nā kenekulia he mau makahiki i hala, ma o nā hana noiʻi he nui "ʻO ka misionari o Iesuit ma Tonkin"(*), a me ka holomua nui i hoʻokō ʻia o ka hoʻololi ʻana o nā poʻe atheists i ko Roma Katolika mai 1627 a 1646 ”.     

   ʻAʻole wale ka poʻe kāhuna a me nā misionari āpau i ka wāwae wāwae o South Hema a me North Vietnam, akā ua hele hoʻi lākou i nā wahi mauna, e like me nā hihia o Rev. Makua SAVINA2 ka mea nāna i aʻo i nā kuʻuna ʻē aʻe ma nā mauna ʻĀpana o ka'āina ʻO Sino-Vietnamese komohana kiko; o ka Rev. Makua CADIÈRE3, he ʻokoʻa nā kumuhana e pili ana i ke kaiāulu, ka ʻōlelo, a me ka mōʻī o ka Wiekanama - ua hana pū kekahi i nā noiʻi ma ka ka mōʻaukala o nā Chams; a i ʻole he hihia paha o ka Rev. Makua DOURISBOURE4 nāna i hana i nā noiʻi e pili ana i ka ethnography. Aia pū kekahi me ka Rev. Father ALEXANDRE DE RHODES5 ka mea i hoiliili i ka ʻO Halekulaʻāina Annamiticum Lusitenum et Latinum - Roma 1651.

   Aia ia manawa, ʻaʻole ma o nā misionari wale nō a me nā loea, akā, ʻo nā mea kālepa hoʻi. ʻOiai paʻakikī loa lākou me kā lākou ʻoihana, ke hiki mai nei lākou ma ke Kuhiakau e kākau i kā lākou pilina e like me ka hihia o TAVERNIER6, a i ʻole no ka SAMUEL BARON7 (he kanaka Pelekane) nā mea nāna i hana wehewehe i ka ʻāina āna e kipa ai. Ua mālama nui lākou i nā kūlana politika a me ka hoʻokō, a me nā hana maʻamau, a me nā ʻano, nā ʻano ʻāina, a me ka mōʻaukala o ka ʻōlelo ma nā wahi a lākou i kipa ai.

   Akā, ma ke ʻano he mea kūikawā, loaʻa nā luna o Farani e mālama wale i ka hoʻokele, akā ua mālama i ka manawa he nui no ka lawe ʻana i nā hana noiʻi e like me ka lā ʻo Sabatier i aʻo i ke kānāwai maʻamau a me ka hana o ka ʻohana Ede. HAAWIANA8 ka mea nāna i mālama pono hui pū ʻia folk-tales a me ka ʻōlelo a me ka CORDIER9 - ʻoiai he luna dute, ua hana ʻo ia ma ke ʻano he unuhi no ka Ke Kino Pono o Indochinese a ua ao aku Wiekanama a Pākē i na luna Farani. No ka luna koa Air Force CESBRON10, ua makemake ʻo ia e hoʻokiʻekiʻe i nā kaʻao vietnamese a i nā moʻolelo kūleʻa a hiki i nā lewa.

   Aia kekahi luna mākaʻi DAYOT11 ka mea nāna i unuhi i ka mana o ĐỒ CHIỂU12 ʻO LỤC VÂN TIÊN i loko o ka ʻōlelo Palani, e hāʻawi ana i kāna nānā āpau i kēlā me kēia paukū, kēlā me kēia huaʻōlelo ... Ma waena o nā mea noiʻi Farani he nui, ʻo nā mea i kaulana loa ka poʻe aʻe: G. DUMOUTIER13 - he archaeologist, ethnologist a me orientalist - hana ʻia e ka Kiaʻāina Nui ma kona ʻano unuhi ʻōlelo, MAURICE DURAND14, ke kumu kaulana o ka hana ʻona  "Hōʻikeʻike Vietnamese Popular". HIKI PIERRE15 nā mea i kākau i ka puke i ʻike ʻia e like me ka inoa  "Mālama ka Vietnam", a ʻo nā mea hou aʻe, ua loaʻa iā mākou ʻo FILIPIKA LANGLET,16 a Kauka i ka mōʻaukala, nana i ao aku Paipalapala ma ka mea mua Ke Kulanui o Saigon, a ua unuhi i ka “Khâm Định Việt Sử Thống Giám Cương Mục (1970)” (Ka Mōʻaukala ʻĀpono o Vietnam) a ua hoʻohana ia ʻo ia he thesis no ka loaʻa ʻana o kāna kauka Kauka. I kēia lā, ʻaʻohe nui o nā kānaka mai kēlā ola e ola nei. Ua paʻi ʻē aʻe lākou i ko lākou wahi i kekahi Lūkia, Kepani, ʻAmelika hui… Kaukaʻi ʻia i nā manaʻo ʻimi noiʻi, a i ʻole he materialistic a idealistic paha, dialectical a metaphysical paha ... ka Nā haʻawina Vietnamese hōʻike ʻia i mua o ko lākou mau maka me nā mea hou.

   Eia nō naʻe, ma hope o ka hele ʻana i nā palapala āpau i waiho ʻia e like me ka mea i ʻōlelo ʻia ma luna, ʻaʻole mākou i hui pū me kekahi mea noiʻi Palani nona ka inoa ʻo HENRI OGER.16! Maliʻa, pono mākou e heluhelu i kahi ʻatikala na PIERRE HUARD, i hāpai ʻia ma ka Bulletin de l'école Française dʻExtrême-Hikina a ua kapa ʻia ʻo "Henri Oger, ka mea paionia ma ka ʻenehana Vietnamese(Kiʻi 72). E kīloi paha nā mea o kēia ʻatikala i kēia frenchman.

... e hoʻomau i ka Pauku 2 ...

KA MANAʻO:
◊ Palani ʻORIENTALISTS - Mahele 2.

noka:
(*) Māhele ʻia e ka rula Haku Trịnh mai Đèo Ngang i VN Akau.

15: PIERRE HUARD - ʻO ka paionia i ka ʻenehana Vietnamese - Henri Oger (1885-1936?), BEFEO, Tome LVII - 1970 - pp. 215-217.

BAN TU THU
07 / 2020

(Nānā 1,352 manawa, 1 kipa i keia la)