ʻO ka PREDOMINANCE o CONFUCIANISM i ka makahiki 15

Hits: 522

ʻO Prof. TAN, HA VAN

    malalo o ka Tran¹, kūikawā i ka makahiki 14, Na poe Confucianista ua hooukaʻia Hoʻomana Buda alunu Me ka hiki ana mai o ka Le², Ke kāpuni o Confucianism ua ala i ka predominance e lilo i ideology orthodox o ka papa aliʻi. ʻO ia ka pōhaku kihi no nā ʻoihana politika a me nā hui kaiaulu āpau.

   Ke ʻano Ke kāpuni o Confucianism i hoʻopili ʻia i ka Aha Kaapuni o ka Le a nui ka ʻoliʻoli ma Mele 'ano like like me nā mea like ʻO Neo-Confucianism. ^ E Ha yM. He ʻano nō ia i nā ʻenehana i hāpai ʻia e Hao Hao, ʻO Cheng Yi a Zhu Xi. Nā Neo-Confucianists ua makemake i nā helu ontological e like me li (ʻUhane a i ʻole ke kānāwai) a me ka qi (nā meahana), ka mea a lākou e hoʻokaʻawale ai i ka wā e wehewehe ai i nā pilina pili a me ka pono. Kāhea lākou li, a i ʻolekauoha o ka lani”E pale aku i ka nohona e kū nei
Kāpena.

    Nā ʻuclelo Confucianist Vietnamese, mawaena o Ngo Si Lien³, Mea kākau o ka ʻO Dai Viet Su Ky Toan Thu or ʻO ka mōʻaukala holoʻokoʻa o ka nui o Viet, ua ikaika ʻia e ka ʻO Neo-Confucianist ke aʻo. Aliʻi ʻO Le Thanh Tong², i nā huaʻōlelo o kekahi Confucianist hou, Hana ʻo Nhuan⁴, ua akamai loa i ke kaia o Li. ʻO nā makana Viber i ʻelua mau manawa i ka makahiki, i ka pūnāwai a me ka lūlū, i ʻO Confucius⁵ a me kana poe haumana he umi⁶. ^ E Ha yM. Hāʻawi ʻia ka makana ma ʻO Van Mieu⁷ - ka Ka Hale Paʻi - i ke kapikala aupuni o Kau Hihi⁸. ^ E Ha yM. Mai ka makahiki 1465 ma luna, ua hana ʻia ka hana ma nā wahi ʻē aʻe.

   ʻO ka mana o Ke kāpuni o Confucianism ua ikaika nui ʻia ma ka hoʻonaʻauao. I ka 1426, ʻoiai ʻo kona poʻe koa e pani kokoke ana i ka pūʻali koa o ka hui, Le Lai⁹ ua hoʻonohonoho i kahi hōʻike mandarin ma kāna kauoha kauoha ma ʻO Bo De ma ka apana o keia wa o ʻO Gia Lam, Hanoi. Ua noi ʻia nā moho e kākau i kahi “Palapala kelepona iā ka Ming ma Dong Quan e haʻalele". He kanakolu o lākou i hala.

    I ka 1428, ma hope koke o kona noho aliʻi ʻana, ʻo King Le Loi² kauoha i ka hoʻokumu ʻana o nā kula ma nā wahi a pau o ka pā. ʻO Quoc Tu Giam⁷ (Kolepa Lahui) ʻo ka moku'āina ka mea kiʻekiʻe loa o ka ʻoihana aʻo. Ua hoʻokō ʻia kekahi ʻano hoʻokolokolo ʻē aʻe i ka makahiki aʻe, akā ʻaʻole i hoʻokūpaʻa ʻia nā lula a hiki i ka wā i noho aliʻi ai ʻo King Le Thai Tong². ^ E Ha yM. Mai ia manawa mai, ua hoʻopaʻa ʻia nā hoʻokolokolo ʻana i kēlā me kēia makahiki ʻeono, ma ʻekolu mau manawa. O ka mua e hana ia ma na aina e koho ʻO Cong si (nā bachelors). Ua hoʻokō ʻia kahi hōʻike hōʻike lua ma ka makahiki hou i kapa ʻia ka Hoi loiloi, ma o, la Tien si (kauka) e koho ʻia. Ma ke kikowaena hope, ka ʻO Dinh loiloi, ʻo ke aliʻi ponoʻī e koho i nā kauka ʻekolu ʻekolu. Trang nguyen, Bang nhan a Kau hoa hoa.

    I kana wina, King ʻO Le Thanh Tong² hoʻolako ʻia no ka hana o nā hoʻokolokolo triennial. Ua kau ʻo ia i nā kānāwai kānāwai paʻa loa.

    No ka pāʻani o ke kuleana o Na poe Confucianista, Nā Le i hoʻokumu i nā hanana o xung danh (ka hoʻolaha o ka papa inoa-makana) a me vinh quy (hoʻihoʻi kū lanakila ʻo ia no kā lākou wahi kama'āina). E make pio nā inoa o nā kauka ma stelae i ʻO Van Mieu⁷.

    ʻO ka mea maʻamau, ʻoi aku ka hoʻonaʻauao ʻana i lalo o ka Le², a ua hāʻawi ʻia i ke komo ʻana i nā mea maʻamau. Eia naʻe, ua pane kēlā me kēia kauhale no ka hana maikaʻi o kā lākou poʻe moho.Mo ket huong thi) a me nā poʻe koho pono aku i nā moʻolelo kikoʻī o kā lākou mau hope no nā hanauna ʻekolu (Cung khai tam dai). ʻO nā poʻe e pili ana i nā mea lawehala a i ʻole ʻoluʻolu paha i pāpā ʻia mai nā hoʻokolokolo āpau.

    Ua aʻo ʻia nā haumāna i ka ʻEhā puke⁵ a Elima Kaheka⁵ a ʻo kekahi Zhu Xinā puke e pili ana i ke akeakamai a me ka mōʻaukala. ʻO kēia nā puke mai nā kumuhana i lawe ʻia mai no nā hoʻokolokolo. Ma kēia ala ʻaʻohe wahi no ka hana pilikino a me nā haumāna e ʻimi wale ana no ka hanohano kula e kūlike pono i nā dictum Confucianist.

    Me ka hoʻokūkū nui ʻana o nā lahui a hahai i ka lanakila o ka hui komo aku ai, ʻike ka poʻe Confucianian i ka pono e hoʻololi i nā manaʻo Confucianist i mea e kūpono iā lākou nā mea kuʻuna. Ua maopopo kēia mai nā manaʻo o nā Nana (ke kanaka) a me ka ʻO Nghia (aloha) hoʻonui ʻia e ʻO Nguyen Trai. Hoʻomana Buda a Paʻa, oiai e nalowale ana ko lakou pii ana, ua mamao loa ia. Ua mālama ʻia ko lākou ola i nā kahiki. ʻOiai ma ka ʻaha he nui wale nā ​​hoʻomana Buddhist. No kona ʻāpana. Ke kāpuni o Confucianism ʻaʻole i hana i kahi koʻikoʻi koʻikoʻi e hōʻole i nā manaʻo ʻē aʻe. Aliʻi ʻO Le Thanh Tong², he mea komo kūpapa ʻo Confucianist, i kāhea ʻia i ka He akua akua ʻo Phap Van¹⁰ at Luakini o Dau¹¹ no ke noi mai i ka ua.

noka:
¹  Tran Hoʻokomo (1225-1400: 175 mau makahiki). 
²  Le Hoʻokomo (1428-1527: 100 mau makahiki): Hau Le aliʻi: Le So, Le Trung Hung - ka inoa aupuni: Dai Viet - ke kapikala: Dong Kinh (inoa kahiko: Thang Long), aia pū me 14 mau aliʻi: Le Thai To (Le Loi - 1429–1433: 4 makahiki), Le Thai Tong (1433–1442: 9 mau makahiki), Le Nhan Tong (1442–1459: 17 mau makahiki), Le Thien Hung (1459-1460: 1 makahiki), Le Thanh Tong (1460–1497: 37 mau makahiki), Le Hien Tong (1497–1504: 7 mau makahiki), Le Tuc Tong (1504–1505: 6 mahina), Le Uy Muc (1504–1509: 5 mau makahiki), Le Tuong Duc (1509–1516: 7 mau makahiki), Le Quang Tri (1516: 3 mahina), Le Chieu Tong (1517–1522: 5 mau makahiki), Le Bang (1518-1519: 2 mau makahiki), Le Do (1519: 2 mahina), Le Xuan (1522–1527: 7 mau makahiki). ʻO ia ka manawa nui a me ke gula o ka feudalism Vietnamese; Ua ulu ʻo Dai Viet i nā ʻano āpau (hoʻokele waiwai, moʻomeheu, mea noʻeau, nohona kanaka, aʻo, pūʻali koa,…); ua hoʻonui ʻia ke ʻano (hui pū me ka ʻāina o Bon Man (Muang Phuan), Chiem Thanh). 
³ Ngô Sĩ Liên (吳士 連 - 1400-1499) hānau ʻia i ka Đan Sĩ kauhale, ha Dong, ʻO Hanoi, he mea kākau moʻolelo Vietnamese o ka Lē Dynasty² - komo i loko o ka Lam Sơn hoʻāla o Lē Lợi, loaʻa ka inoa ʻo Doctorate (Kauka) a no laila ua lilo i luna ma ke alo o ka mōʻī o nā ʻekepili i ʻekolu ʻO Lê Thái Tông (1434-1442), Lê Nhân Tông (1442-1459) a me ka ʻO Lê Thánh Tông (1460-1497), ua koho ia Luna Hoʻokele o ka National Bureau no ka Palapala moʻolelo (ʻO Viện Quốc sử) i 1473. Ua kaulana ʻo ia no ka lilo ʻana i nā mea hoʻokūkū nui o ka ĐạĐạệửửýýýýýýýýýýýýý a 15 ka nui (quyển) puke - kāna mahele o ka mōʻaukala o Vietnam i ʻelua mau manawa nui, ua hoʻonohonoho ʻo ia i nā hanana āpau i hana ʻia ma mua o ka hoʻokumu ʻia ʻana o ka ʻĀina Aliʻi Đinh in Nā Kahu Pahu (Ngoại kỷ) aʻo ka wā kūʻokoʻa mai ka ʻĀina Aliʻi Đinh (10th kenekulia) i ka hana ana o ka Mākou Lê i ka 1482 ua haʻi ʻia i Nā Palapala Kūlana (Bản kỷ) - kahi moʻolelo piha o ka mōʻaukala o Vietnam a me ka moʻolelo kūhelu kahiko loa o ka moʻokūʻauhau Vietnamese e waiho nei i kēia lā. A hiki i kēia manawa, Ngô Sĩ Liên ua noʻonoʻo mau ʻia ʻo ia kekahi o nā mea nui koʻikoʻi o ka mōʻaukala o Vietnam.

… Ke hoʻohou nei…

BAN TU THU
5. 2020

KA MANAʻO:
◊ Kumu: Ka Hana Hou o Vietnam. Ha Van Tan. thegioipublishers.vn, 2018. Kaulana; wikimapia.org.
◊ Ua hoʻonohonoho ʻia nā kaha kiʻi a me nā kiʻi sepia āpau e BAN TU THU - ma kahi o ka mea.